Türk Tabipler Birliği Düzce Zelzele raporu yayınladı. 23 Kasım 2022 günü, saat 04.08’de, merkez üssü Düzce’nin Gölyaka ilçesi olan 5,9 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana geldi.
TTB Zelzele raporunda şu bilgiler yer aldı,
Sarsıntılar sonraki günlerde de devam etti ve en şiddetlisi 27 Kasım Pazar günü saat 06.57’de 4,7 büyüklüğünde olmak üzere, yüzlerce artçı sarsıntı oldu. Bölgeden gelen bilgilere nazaran: Deprem hasebiyle birkaç binada ağır hasar olduğu ama yaygın yahut ağır bir yıkım meydana gelmediği, Sağlık Bakanlığı’nca olayın akabinde yayımlanan birinci bilgilere nazaran Düzce’de 37 kişi, İstanbul’da 2 kişi, Bolu’da 14 kişi Zonguldak’ta 10 kişi, Sakarya’da 26 kişi ve Bursa’da 4 kişi olmak üzere toplam 93 kişinin yaralanmış ve bunlardan 17 kişi hastanelerde tedavi altına alınmış olduğu, enkaz altında kalan kimse olmadığı, bölgeye karayoluyla ulaşımın olağan olduğu bildirildi. Ülkemizde olağandışı durumlarda müdahale ve uyumdan sorumlu olan AFAD’ın, bölgeye gerekli araç, işçi ve kaynak transferini gerçekleştirdiği ve barınma, beslenme ve öbür gereksinimleri karşılamak ve maddi zararın tespitine çalışmalarının başladığı, genel olarak bölgedeki bütün sıhhat kurumlarının aktif olduğu bilinmekteydi.
Düzce Zelzele Bölgesini Ziyaret Ettik
TTB Olağandışı Sıhhat Hizmetleri (ODSH) Kolu, Bolu-Düzce Tabip Odası ile işbirliği içinde süreci başından itibaren yakından izledi. Sarsıntının epey hafif atlatılmış olduğunun anlaşılmasıyla, TTB Merkez Kurulumuz, akut devri takiben bölgeye bir heyet gönderilmesini kararlaştırdı. TTB Merkez Kurul üyesi Dr. Nursel Şahin, Bolu-Düzce Tabip Odası’ndan İdare Konseyi Lideri Dr. Serpil Yıldız’ın yanı sıra, Dr. Hakan Erkan Pehlivan, Dr. M. Hamit Boztaş (Türkiye Psikiyatri Derneği), Doç. Dr. Seval Alkay, Dr. Seyit Çoban ve TTB ODSH Kolu Yürütmesinden Dr. İ. Seçkin Kara’dan oluşan heyetimiz, sarsıntının 6. günü olan 29 Kasım 2022 günü, Düzce sarsıntı bölgesini ziyaret etti.
Deprem Korkusu Herkeste Farklı Olabilir
Düzce
Bolu, Ankara ve Bursa’dan yola çıkanlarla Düzce’den katılanlar olarak Düzce Otogarı’nda buluştuk. Otogar civarında birinci izlenimimiz, hayatın olağan aktığı, etrafta bir olağandışı durum olduğuna dair göze çarpan emare bulunmadığı formundaydı. Otogardan araçlarla Düzce belediyesine geldik, yollar ve trafik olağandı ve bir iki noktada konseyi olan az sayıda çadır gördük.
Birinci olarak Düzce Belediyesi’ni ziyaret ederek Belediye Lideri Faruk Özlü ile görüştük, geçmiş olsun dileklerimizi iletilerek, mahallî idarenin olaya ait müşahede ve yorumlarını aldık.
Bu görüşmemiz sonucunda ortaya çıkan tablo şöyleydi:
Düzce yapılan görüşme esnasında 29 Kasım günü prestijiyle Düzce merkezde 105, ilçelerle birlikte toplam 400 civarında hasarlı bina mevcuttu ve tespitlerin gün sonuna kadar tamamlanması bekleniyordu.
Bina sahipleriyle hasar tespiti (yıkım kararı) konusunda yaşanan uyuşmazlıklar nedeniyle hasar tespit sürecinin uzamakta olduğu belirtiliyor. Hasarlı binaların bir ay içinde yıkımının tamamlanması öngörülüyor. 1999 sarsıntısından kalan 19 binanın mahkemelik olduğu için hala yıkımının yapılamadığı, münasebetiyle vatandaşla yaşanacak uyuşmazlıkların kimi örneklerde süreci uzatabileceği belirtiliyordu.
Düzce genelinde mevcut yapı stokunun %70-80 oranında 1999 Depremi’nden sonra yapılan binalardan oluştuğu belirtiliyor; bu binalar zelzele yönetmeliğine uyularak yapılmış. Düzce genelinde yapıların sağlam tabana ve zemin+1 ile zemin+3 ortasındaki yüksekliklerde olması, sağlam tabana inşa edilmesi bahislerine ruhsat etabında azami ihtimam gösterilmekte olduğu belirtiliyor. Bu bakımdan, belediye liderinin tabirine nazaran Düzce “yatay mimari” yüklü bir kent ve bu tabirin gerçekle kıymetli ölçüde örtüştüğü sokakta da görülebiliyordu.
Kentin çok göç alması sebebiyle yeni yapılaşma olmaktaymış ve bundan ötürü da yeni bina sayısı görece yüksekti.
Neticede Düzce’de bütün konutların yaklaşık %25 kadarı, eski yönetmeliklere nazaran yapılmış olan binalardan oluşmaktaydı.
Yüksek binalar yani toplamda dört katı aşan yapılar, çoğunlukla Kentin Konuralp isimli bölgesinde bulunmaktaydı. Kredi Yurtlar Kurumu’nun (KYK) mutabakatlı olarak kullandığı yurt binaları da kentin görece yüksek, binaları ortasında olduğu tabir edilmekteydi. Yüksek binalar, KYK’nin taleplerinin, görece düşük maliyetle karşılanmasının bir yolu olarak öne çıkıyordu. Belediye, kendilerinin dört katı aşmayan binalar konusunda ısrarcı olduklarını belirtiyordu.
Yıkımları takiben, toplam sekiz alanda kentsel dönüşüm yapılacaktı.
Düzce merkezde içme suyu şebekesi sarsıntıdan sonra beş, alt noktada fizikî olarak ziyan görmüş ama birebir gün içinde bunlar onarılmıştı. Şebeke suyu bunun dışında olağan olarak verilmeye devam edilmiş, içme suyu artıma sistemi de olağan olarak çalışmayı devam ettirmişti.
Şehrin su şebekesinin yarıya yakını, 1999 Depremi’nden evvel yapılmış olduğu için, yapısal olarak eskime münasebetiyle değerli ölçüde kayıp-kaçak bulunmaktaymış ve bu nedenle halihazırda bir altyapı yenileme çalışması da devam etmekteydi.
Halen tek kaynaktan temin edilmekte olan kentin içme suyu, yenileme çalışmaları sonrasında ek iki kaynakla bir arada üçe çıkacaktı.
Deprem tesiriyle elektrik üç saat kadar kesilmişti. Bunun, trafoların sarsıntı karşısında otomatik olarak akımı kesmesinden kaynaklanmış, sonraki gün denetimli olarak elektriklerin tüm kente verilmişti.
Düzce genelinde kayıtlı olarak 8.200 civarında, çoğunlukla Afganistan, Suriye ve Irak asıllı sığınmacı olduğu ve bunların 2.500 kadarının öğrenci oldukları söyleniyordu.
Yabancı asıllı ve sığınmacıların çoğunlukla 1999 Depremi’nden evvel yapılmış binalarda kalmaktaydılar. Son sarsıntıdan en fazla etkilenen yapılar da bunlardı.
Oturduğu binanın sarsıntıdan etkilendiğini beyan edenler, Bahçeşehir Kapalı Spor Salonu’na yerleştirilmişti. Bir kısım yabancı asıllı ise kenti terk etmişti.
Şehir merkezindeki çadırların bir kısmına da tekrar yabancı uyruklular yerleştirilmişti.
Sorduğumuzda, çadır kurulan alanların Düzce İRAP belgesinde gösterilen toplanma alanlarına nazaran yapılmaya çalışılmış, ancak fiili duruma nazaran davranılarak, insanların resen toplandıkları alanlara kurulmuşlardı.
Ağa Mahallesi, Kültür Mahallesi, Çay Mahallesi en fazla çadır kurulan bölgelerdi. AFAD, birinci planda Düzce’de kentin 10 farklı noktasına toplam 128 çadır kurmuş, talep edenlere ayrıyeten çadır vermeyi sürdürmekteydi. Hasebiyle, konutların bahçelerinde yahut kent içinde farklı noktalarda da çadırların kurulmasıyla bu sayı artmaktaydı. Ağa Mahallesi’nde yaşayan Roman yurttaşların kendilerine daha fazla çadır verilmesi tarafında talepleri vardı.
Düzce nüfusu 401 bin civarındaydı ve bunun 390 bin kadarı konutlarında barınıyordu. Daima çadırda kalanların sayısı 1.200 civarındaydı ve konutunda yatmaktan korkanlar da çadırlarda yatmayı tercih ediyordu.
Romanlar daha çok çadırlarda kalmaktaydı.
Mevcut çadırlar muhtaçlığa karşılık veriyordu lakin şu anda bulundukları yerlerden kaldırılarak, kent içinde, halkın meskenlerine daha yakın olan noktalara dağıtılması düşünülüyordu. Konutları hasarsız olanların en kısa vakitte çadırları boşaltmaları için de bir çalışma yürütülmekteydi.
Depremin merkez üssü olan Gölyaka’da merkezde bir ve Sarıdere köyünde bir cami olmak üzere iki bina yıkılmıştı. Düzce merkezde ise bizim de gördüğümüz üzere, çarşı içindeki bir binada ağır yıkım olmuştu.
Belediye, zelzeleye hazırlık bakımından kentsel dönüşümü hızlandıracaktı. Düzce genelinde sarsıntı yönetmeliklerine uygun yeni bina oranını %95’e çıkartmayı hedefliyorlardı.
Binası yıkılanlar için konut yapılacaktı ve buna ait ihale, 15 gün sonra olacaktı.
Belediye ziyaretimizin akabinde, Düzce merkezdeki durumu gözlemlemek üzere sokağa çıktık. Üstünde AFAD’ın “Koordinasyon Aracı” olduğu yazan bir TIR, belediyenin önündeki alanda park edilmişti lakin etrafında kimse yoktu. AFAD Koordinasyonu’nun temel olarak vilayet binasının da olduğu meydanda konuşlandığı, birebir bölgede barınma çadırlarının kurulduğu ve seyyar mutfak ve öteki araçların yeniden birebir bölgede bulunduğu, halkın ziyan tespiti ve öbür kurumsal süreçler için müracaatlarının da tıpkı yerde kurulan hizmet çadırlarında gerçekleştirildiği bilgisi alındı.
Belediyeden çadırların bulunduğu valilik önüne giden caddede olağan akışında bir yaya ve araç trafiği mevcuttu ve etrafta birinci bakışta, zelzele geçirmiş bir kent imajı yoktu. Hayatın olağan devam ediyordu. Bu yol üstünde belediyeye daha yakın olarak çarşı içindeki bir orta sokakta, ağır hasarlı iki katlı bir binanın, kaba enkazının kaldırılmış olduğu görülmekteydi. Düzce içinde dolaştığımız yerlerde ve Gölyaka ilçesine gidiş-dönüş esnasında etrafta ayrıca bina enkazına rastlamadık.
Vilayet önündeki epeyce büyük bulvarda, AFAD tarafından kurulmuş olan barınma çadırları, seyyar mutfak ve başka hizmet TIR’ları, hasar tespiti ve öbür çeşitli idari süreçlerin yapıldığı hizmet çadırları görülmekteydi. Barınma çadırlarının toprak tabanlı alanda kurulduğu lakin yerde yağışa karşı gerekli düzeltmelerin şimdi yapılmadığı görülmekteydi. Etrafta seyyar hela göremedik fakat halkın tuvalet ve banyo gereksinimini gidermek için meskenlere gidebildikleri, bilgisi verildi. Bir çadırda, “Psiko-Sosyal Destek” yazısı gözümüze çarptı ama o sırada etrafında kimse yoktu. Büyük yoğunluk, hasar tespiti müracaatı yapılan çadırdaydı. Barınma çadırlarının şurası olduğu alan âlâ düzenlenmişti ve etraftan bir seyyar çitle izole edilmişti ve çadırlar genel olarak boştu. Bunların yakın komşuluğundaki, sıhhat hizmeti verilen çadırda çalışan tabip meslektaşımızı ziyaret ettik. Tasa ve uykusuzluk yakınmaları en fazla görülen semptomlardı. Vatandaşa dijital reçete düzenlenebiliyordu ve ilaç temininde kasvet yoktu.
Çadırlarda kalan halka LPG tüpü üstüne monte edilen, denetimli açık alev çıkartan tipte ısıtıcılar dağıtılmıştı. Bu tip ısıtıcılar, yangın istikametinden değerli bir risk oluşturabilirler!
Buradan sonra uğradığımız 7 nolu ASM binası da zelzeleden ziyan görmemişti ve olağan poliklinik hizmetini sürdürüyordu. Görüştüğümüz meslektaşlarımız, tekrar anksiyete ve uykusuzluk semptomlarıyla olan müracaatların fazlalığına işaret ettiler. Bunun dışında rutin çalışma devam etmekteydi.
Daha sonra Düzce Devlet Hastanesi’ne gittik. Hastaneye ulaşımda sorun yoktu, trafik olağandı. Gerek hastane binası ve gerekse bahçesi, etraftaki başka binalarda rastgele bir hasar görünmüyordu. Acil poliklinikten giriş yaptık ve meslektaşlarımıza geçmiş olsun dileklerimizi ilettik. Tabip ve hemşire arkadaşlarımıza zelzelesi nasıl yaşadıklarını ve müşahedelerini sorduk.
Aldığımız cevaplar:
Depremin şiddetli olmuştu ve korkmuşlardı.
Görevli olamayanlar dahil, hepsi hastaneye gelmeye çalışmışlardı.
Yollarda, bulundukları yere nazaran değişen, yarım ila bir saat kadar araç trafiği kaynaklı ulaşım zorluğu yaşamışlardı.
Olayın akabinde hastaneye geldiklerinde, acil polikliniğe çok sayıda minör yaralanma yanı sıra birkaç tane yüksekten düşmeye bağlı ağır travma olgusu gelmişti. Ağır olgulardan bir tanesi hayatını kaybetmişti.
Acil poliklinikteki yoğunluk, zelzele saatinden başlayıp birebir gün öğle saatlerine dek devam etmişti.
Hastane binasında bir kaç yerdeki küçük çatlaklar haricinde bir hasar meydana gelmemişti. Yetkililer, bunların sıva çatlağı olduğunu belirtmişlerdi ve korkacak bir durum yoktu.
Gölkaya
Gölyaka, sarsıntının merkez üssü olarak bildirilen ilçeydi ve Düzce merkezine 15-20 kilometre aralıktaydı. Araçlarla, D-100 ve hem de etraf yolu teması üzerinden iki farklı yolu kullanarak Gölyaka’ya sıkıntısız ulaştık. İlçede, haricen sağlam görünen kimi meskenlerin bahçesinde çadırlar kurulmuştu, ayrıyeten birkaç noktada daha toplu çadırların kurulduğu göze çarpıyordu. Öncelikle devlet hastanesine gittik. Üç katlı ve yeni bir binaydı ve faaliyetine devam ediyordu. Hastane bahçesinin yanındaki boş alanda konseyi büyük bir hizmet çadırı vardı lakin kullanım dışı olduğu anlaşılıyordu. Hastanenin çabucak karşısında bulunan birkaç eczane açıktı. Etrafta yıkılmış yapı yoktu.
Meslektaşlarımızla görüştüğümüzde, zelzelenin şiddetli olduğunu söz ettiler. Sarsıntının akabinde binanın duvarlarında çatlaklar oluşmuştu; bu yüzden Sıhhat Bakanlığı, hastane bahçesinin yanına bizim gelirken gördüğümüz hizmet çadırını kurmuştu ve hastane faaliyetlerine burada, sırf acil poliklinik olarak devam etmişlerdi. Daha sonra ise hastane binasında hasar tespiti yapılmış, duvarlardaki çatlamaların “sıva çatlağı” olduğu belirlenmişti. Bunu takiben, 25 Kasım tarihinde tekrar hastane binasında olağan çalışma sistemine dönülmüştü.
Anksiyete ve uykusuzluk burada da en fazla görülen yakınmaydı.
Gölyaka Devlet Hastanesi’nde gördüğümüz kadarıyla, birinci ve ikinci katlardaki poliklinik yapılan odaların duvarlarında duvar boyunca uzanan, birtakım duvarlarda altta ve üstte iki başka çizgi oluşturan, sıvanın yer yer büsbütün dökülüp altındaki ytong materyalin açığa çıktığı çatlaklar vardı.
Gölyaka’da 40 bina zelzeleden etkilenmişti, bunların birçok köylerdeydi. Toplam dört yerde çadırlar kurulmuştu ve 25 konteynır için ise yer hazırlanıyordu. Konteynırlara kiracı olanların yerleştirileceği söyleniyordu.
Hastaneden ayrılınca, kapalı pazar yerinde kurulmuş olan çadır alanına gittik. Üstü bir çatıyla kapalı, beton yere sahip olan pazar alanının dört yanı açıktı ve burada AFAD tarafından 49 adet çadır kurulmuştu. Kullanılan genel emelli barınma çadırlarının beton yer üstüne kurulmuş olmaları nedeniyle yağış için gerekli yer düzeltmesinin yapılması mümkün olmasa da, alanın üstünde yağıştan muhafaza sağlayacak yeterlilikte bir çatı mevcuttu. Öte yandan çadır iplerinin beton yerde gerektiği üzere tespit sağlayamadığı ve çoğunlukla briket çeşidi çeşitli yüklerle tutturulmuş olduğu görülebiliyordu. Pazar yerinin mevcut tuvaletleri, çadır alanına hizmet vermeye kâfi durumdaydı. Sıcak su yoktu, fakat görüştüğümüz buradan sorumlu AFAD vazifelisi, çadırlarda kalma mühleti ve kalan insan sayısına nazaran sonraki günlerde gereksinimin yine değerlendirileceği bilgisini verdi. Ziyaretimiz sırasında, çadırlarda kalanlarla konuşan toplumsal hizmet vazifelileri olduğunu gözlemledik. Yemek, seyyar mutfaklardan temin edilmekteydi. Burada da çadırların bir kaç adedinde beşerler vardı. Lakin, vazifeli bize 240 civarında bireyin kayıtlı olduğunu ve gece meskenlerinde yatmaktan çekinenlerin, gece gelip çadırlarda yattığını söyledi. Her çadırda bir elektrikli ısıtıcı, bir yatak vardı.
Sonuç Ve Değerlendirme
Valilik, belediye ve başka resmi kurumlara nazaran; 1 Aralık prestijiyle ağır hasarlı yapı sayısı 427, yıkımı yapılan 6, yaralı sayısı 39, çadırda kalmak için kayıt yaptırmış kişi sayısı 10.126; spor salonunda barındırılan sayısı 1028 olarak verilmektedir. Baş travması sonucu hayatını kaybeden yüksekten düşme olgusu, bu sayıların ortasında belirtilmemektedir.
AFAD Başkanlığı’nın en son duyurusuna nazaran, “Depremde meskenleri ağır ve orta derecede hasar gören vatandaşlarımız için Düzce vilayet genelinde 230 bireysel konteynır ile Gölyaka’da 28 Çilimli’de 41 konteynır ve toplumsal alandan oluşan süreksiz konaklama merkezleri”nin kurulumunun tamamlanmıştır. An prestijiyle, kiracı yahut mülk sahibi olmalarının durumu nasıl etkileyeceği hakkında bir netlik bulunmamaktadır.
Yabancı asıllı sığınmacıların durumunda olanların, sonraki akıbeti konusu, an prestijiyle belirsizliğini sürdürmektedir. Bu topluluğun genel olarak düşük gelirli, sadece yardımla yaşayan yahut kaçak ve bir gelirden mahrum bireyler olmalarından kaynaklanan handikapların nasıl giderileceği, süreksiz ve kalıcı ne üzere tahliller üretileceği ayrıyeten kıymetlidir; zira bu bireyler çoğunlukla en fazla hasar gören “eski” yapılarda barınan kümedir. Ayrıyeten, bu kümenin tamamının kiracı olduğu kabul ederek davranmak gerçekçi bir öngörü olacaktır.
Deprem üzere konut arzını faal olarak azaltan afetler, bütün kiracıların ortak sorunu olan kira artışlarına sebep olmaktadır. Yüksek enflasyon, bu sorunu ağırlaştırmaktadır.
Düzce, 30 Kasım prestijiyle “Genel Hayata Tesirli Afet Bölgesi” olarak ilan edilmiştir.[7] Bölgede zelzeleden etkilenen halkın, ekonomik ve toplumsal olarak görece rahatlamasına yönelik tedbirler alınmasına katkısı olması manasında, olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmelidir. Kiracıların barınma ve kira meselelerinin tahlili için bu yasal imkandan yararlanılması düşünülmelidir.
Deprem sonrasında halkın kıymetli ölçüde tasa yaşadığı gözlenmiştir. Bu durumda Psiko-sosyal dayanak çalışmalarının değeri ortaya çıkmaktadır.
Düzce-Gölyaka’da yaşadığımız 5,9 büyüklüğündeki son zelzele, bize gelmekte olan Marmara zelzelesi için hazırlıklı olunması gerektiğini bir sefer daha hatırlatıyor!
Hazırlıklı olmak için Zelzele beklenen bölgelerde, çarpık ve ağır kentleşme olan yerleşimlerden başlayarak, yapı stoku süratle zelzeleye uygun hale getirilmelidir!
Toplanma yerleri hedefe uygun sayıda ve vasıfta olmalı, üzerinde maksat dışı yapılaşmalara müsaade verilmemelidir!
Düzce sarsıntısının görece az ziyanla atlatılmasında, yapı stokunun 1999 zelzelesi sonrasında büyük ölçüde yenilenmesi ve yeni yapıların ruhsatlandırılmasında zelzele yönetmeliğine uyulmuş olması, bina yüksekliğinin taban yapısıyla uyumlu olmasına dikkat edilmesi ve görece yatay bir mimari anlayışın hayata geçirilmesinden kaynaklandığının, baht yahut tesadüfle münasebeti olmadığının altını bir sefer daha çizmek istiyoruz.
Hepimize geçmiş olsun.(BSHA)
Bilim ve Sıhhat Haber Ajansı