Concorde Yanılgısı Günlük hayatta sıkça duyduğumuz ‘O kadar da para harcadık…’, ‘Bu imtihana aylarca çalıştım…’, ‘Bu okula yıllarımı verdim…’, ‘Bu bağa çok emek verdim…” üzere cümlelerin psikiyatride “Concorde yanılgısı” denilen durumun örnekleri olduğunu belirten uzmanlar, bu yanılgının değişime, yeniliğe dirençli, harekete geçmekte zorlanan, ertelemeci ve geçmişe dair pişmanlıkları ağır yaşayan şahıslarda daha sık görüldüğünü kaydediyor. Psikiyatri Uzmanı Dr. Erman Şentürk, Concorde yanılgısının nitelikli, eğitimli, zeki yahut akıllı olmak üzere özelliklerden bağımsız olarak pek çok bireyde gözlemlenebilecek bilişsel bir yanılgı olduğunu tabir ediyor.
Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, psikiyatride “Concorde yanılgısı” olarak isimlendirilen duruma ait değerlendirmede bulundu.
Concorde Yanılgısı Zekadan Bağımsız Bilişsel Bir Kusur !Olumsuz Sonucun Öngörülmesine Rağmen ısrarcı Olunuyor
Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, Concorde yanılgısını, “Bireyin ağır uğraş, vakit, güç, para harcadığı bir şeyin sonucunun mutsuzlukla, başarısızlıkla ya da ziyanla sonuçlanacağını bildiği halde ondan vazgeçmemesi ve sürdürmekte ısrarcı olması hali” olarak tanımladı. Şentürk, “Concorde yanılgısı, bir nevi ‘gelecekten vazgeçmek kıymetine geçmişe tutunmak’ halinde rasyonel olmayan bir karar verme şeklidir” dedi.
Baş Ağrısı, Göz Hastalığının Habercisi Olabilir!
Ana Motivasyon Mükafatın Çekiciliğine Bağlı Oluyor
Bu vazgeçememenin altında yatan faktörlere değinen Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, “Bu durum, beklenti teorisiyle açıklanmaktadır. Beklenti teorisine nazaran, bireyin muhakkak bir hedef doğrultusunda harcadığı efor, sonucundan beklediği yarar ve getiriyle yanlışsız orantılıdır. Bu nedenle davranış seçimi ve kişiyi sonuca götürecek ana motivasyon, kazanılacak mükafatın çekiciliğine ve ne kadar istek edildiğine bağlıdır. Bu durum, mükafatı kaybetme beklentisiyle karşı karşıya kalan ve bu durumu kabullenmekte zorlanan bireyin risk arayışına girmesine ve sonuçta Concorde yanılgısının ortaya çıkmasına neden olur” diye konuştu.
Günlük Hayatta Sık Rastlanıyor
Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, Concorde yanılgısının “Batık maliyet yanılgısı” terimi ile davranışsal finans alanında sıklıkla kullanıldığını ve günlük ömürde da örneklerine rastlandığını belirtti ve kelamlarına şöyle devam etti:
“Concorde yanılgısı, yalnızca iktisat alanıyla kalmayıp tıpkı vakitte çeşitli hayat olaylarında yaptığımız bilişsel kusurları da açıklıyor. Concorde yanılgısına nazaran kişinin bir plana, programa, bağa, işe ya da okula yaptığı duygusal, maddi ya da zamansal yatırım ne kadar fazlaysa mevcut olanı muhafaza ya da devam ettirme arzusu o kadar güçlü olur. ‘O kadar da para harcadık…’, ‘Bu imtihana aylarca çalıştım…’, ‘Bu okula yıllarımı verdim…’, ‘Bu bağlantıya çok emek verdim…” üzere cümleler günlük hayatta sıklıkla karşılaştığımız kimi Concorde yanılgısı örnekleridir. Lisanımızdaki ‘Zararın neresinden dönersen kardır’ atasözü, Concorde yanılgısına karşı koymak ismine verilebilecek en güzel örneklerden biri olabilir.”
Dopamin Salınımı Da Etkileniyor
Bu yanılgının başlamasından evvel ve esnasında beyinde çeşitli değişikliklerin yaşandığını kaydeden Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, “Yakın tarihte yapılan bir çalışma, beynin ödül merkezinin birtakım bölgelerindeki dopamin salınımının, mükafatı yani batık maliyeti elde etmek için gösterilen gayretten büyük ölçüde etkilendiğini ve batık maliyetin dopamin salınımı ile direkt bağlantılı olduğunu ortaya koymuştur” dedi.
Genç Bireylerin Etkilenme Olasılıkları Daha Fazla
İnsanın tabiatı gereği kimi bilişsel yanılgılara eğilimli olduğunu ve vakit zaman mantıksız kararlar verebildiğini kaydeden Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, “Bu durum, mantık çerçevesinde hareket ettiği varsayılan insanın, kararlarının altında birçok defa içgüdülerinin ve hislerinin yatması ile alakalıdır. Concorde yanılgısı, nitelikli, eğitimli, zeki yahut akıllı olmak üzere özelliklerden bağımsız olarak pek çok bireyde gözlemlenebilecek bilişsel bir yanılgıdır. Bununla birlikte değişime, yeniliğe dirençli, kabullenici, boyun eğen, aksiyona geçmekte zorlanan, ertelemeci, geçmişe dair pişmanlıkları ağır yaşayan, belirsizliğe tahammülsüz, sosyoekonomik seviyesi ve özdenetimi düşük insanlarda daha sık gözükmektedir. Genç insanların Concorde yanılgısından etkilenme olasılıklarının ileri yaştakilere nazaran daha fazla olduğu bilinmektedir” diye konuştu.
Concorde Yanılgısı Zekadan Bağımsız Bilişsel Bir Yanılgı !Kaygı Bozukluğu Ve Depresyona Daha Fazla Eğilimliler
Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, Concorde yanılgısına sahip bireylerin, başka bireylere kıyasla tıbbi yardım ararken daha uzun mühlet bekledikleri, telaş bozukluğu, depresyon, somatizasyon bozukluğu, kumar oynama bozukluğu ve tıkınırcasına yeme bozukluğu üzere kimi psikiyatrik tablolara daha eğilimli olduklarının ortaya konduğunu kelamlarına ekledi. (BSHA-Bilim Ve Sıhhat Haber Ajansı)
Bilim ve Sıhhat Haber Ajansı