İnsanın bilhassa yönetmesi gereken beş olumsuz his olduğunu, bunların “karanlık beşli” olarak da isimlendirilebildiğini söz eden Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bu hisler kin, nefret, öfke, kıskançlık ve düşmanlıktır. Bunların hepsi insani hislerdir fakat bir yırtıcı at üzere yönetmek gerekiyor” dedi. Tarhan, hislerin yönetilmesi halinde kişiyi amaçlarına ulaştıracağını kaydederek “Yönetemezsek at sizi istediği tarafa götürür, kusur yaptırır” ikazında bulundu.
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, beyin kimyasına ziyan veren hislerle ilgili değerlendirmede bulundu.
Olumsuz Hisleri Yönetmek Mümkün Mü?Kararlarımızda Hislerimiz Da Tesirli Oluyor
90’lı yılların sonuna gerçek ruhsal bilimlerde bir ihtilal yaşandığını belirten Tarhan, bu ihtilalle birlikte bilimsel kategori olarak hislerin da ele alınmaya başladığını söyleyerek şu tabirleri kullandı: “Daha evvel his konusu şairlerin, sanatkarların, manevi bedellere değer veren bireylerin konusu, his bilimsel kategori değil diye biliniyordu. Zira ispat yoktu. 90’lı yıllarda delil çıktı ortaya. Ve bu çıkan delilleri da yazılı kitap haline getirip Amerika’da yayınlayan Antonio Damasio isimli Portekiz kökenli bir hudut bilimci oldu. Nörobilimci Antonio Damasio, bu mevzuyla ilgili olarak ‘Descartes’ in Yanılgısı’ isimli bir kitap yazdı. Şu anda bu somut alanın içerisine hisler da girdi.”
Duyguları Yönetmeyi Öğrenmek Gerekiyor
İnsanın karar verirken yalnızca mantığını değil tıpkı vakitte ruhsal ve toplumsal gereksinimlerini da gözeterek karar vermesi gerektiğini söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Duyguları yönetmeyi öğrenmek gerekiyor. Bu doğuştan öğrenilmiyor.
Epiretinal Membran Hastalığı Görme Kaybına Yol Açabilir!
Duygularımızın içerisinde iyicil bir kesim da var, kötücül bir kesim da… İnsanı iyicil hisler da yönetir, kötücül hisler da yönetir. Buna aslında biz karar veriyoruz. Aslında her dakika bir seçim her karar bir seçim, tercih bu halde hayatımız ilerliyor. Bu nedenle hisleri yönetmek gerekiyor. Olumlu hisler var, olumsuz hisler var. Her ikisini de birlikte yönetmek gerekiyor. Bu da bir maharet, yetenek değil, sonradan öğreniliyor. Kişinin bu hususa yatırım yapması lazım. Bu halde öğrenebiliyor.” dedi.
Karanlık 5’li Kesinlikle Yönetilmeli
İnsanın bilhassa yönetmesi gereken beş olumsuz his olduğunu, bunun mahşerin beş atlısı ya da karanlık beşli olarak da isimlendirilebildiğini söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bu hisler kin, nefret, öfke, kıskançlık ve düşmanlık. Bunların hepsi insani hisler. İstemediğimiz bir olay ya da durumla karşılaştığımızda, engellendiğimiz vakit ya da haksızlığa uğradığımız vakit bu hisleri hissedebiliriz. Bazen kıskançlık, bazen nefret, bazen öfke ya da kin ve bazen düşmanlık hissederiz. Bu hisler yırtıcı bir attır. Bu yırtıcı atı yönetmek gerekiyor. Yırtıcı atı yönetirsek o hisler bizi amacımıza götürür. Yönetemezsek at sizi istediği tarafa götürür, yanılgı yaptırır. O nedenle bu hisleri yönetmek gerekiyor.” tavsiyesinde bulundu.
Olumsuz Hisleri Yönetmek Mümkün Mü?Beyinde Savaş Ya Da Kaç Reaksiyonu Oluşuyor
Bu hislerin beyinde öfke ve gerilim anında ortaya çıktığını kaydeden Tarhan, “Bu hislerin sonucunda beyne savaş ya da kaç reaksiyonu veriyor. Savaş yansısı verirse beyne komut veriyor: ‘Tehdit var, tehlike var’ diyor. Savaş reaksiyonu verdiği vakit damarlar büzülüyor ve damar direnci artıyor, tansiyon yükseliyor, mide bağırsak spazmı oluyor. Sindirimi öteliyor, tehlike var diyerek onu yavaşlatıyor. Nasıl ki bir savaş durumunda cümbüş üzere ögeler ikinci plana atılır. Bunun üzere beden birtakım durumlarda ansızın kaç yansısı veriyor. Yani tehdide karşı uğraş edemeyince bayılıyor mesela… Bu da kişinin hislere yüklediği manayla ilgili bir durumdur.” dedi.
Duyguların eğitimi de ailede olmalı
Kişinin hislerini eğitmeyi ailesinde öğrenebileceğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişi bu hisleri çocukluğundan beri yaşayacak. Bu hislere karşı annesi ve babası nasıl reaksiyon veriyor? Bunu onlardan öğrenecek. Bir öfke ya da kıskançlık anında nasıl davranması gerektiğini, bunların çok insani hisler olduğunu anlamış olacak.” dedi.
Duygu idaresi öğrenilirse parasempatik sistem çalışıyor
Duygu idaresini öğrendikten sonra bedenimizin vereceği fizyolojik reaksiyonlarda değişiklik olacağını kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Öfkelendiğimizde sempatik hudut sistemi devreye giriyor. Omuz, boyun, bel, sırt kasları kasılıyor. Beden geriliyor, göz bebekleri büyüyor, beyne giden oksijen ölçüsü da artıyor. Kişinin dikkati artıyor. Bu durum birkaç saat sürerse beden onu çabucak tolere ediyor. Hatta kana çabucak şeker pompalanıyor. Kan şekeri yükseliyor. Bedenin güce gereksinimi olduğu için bunlar yapılıyor. Birkaç saat içerisinde parasempatik hudut sisteminin devreye girmesi gerekiyor. Yani ‘Tehlike geçti, gevşe ve rahatla’ der. Bireyde şefkat, sevinç, sevinç, huzur, ümit üzere olumlu hisleri varsa parasempatik hudut sistemi çalışıyor demektir.” dedi.
Olumsuz Hisleri Yönetmek Mümkün Mü?Kronik gerilim beyne ziyan veriyor
Sürekli gerilimin beyne ziyan verdiğini söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Beyindeki asit özellikteki kimyasalları azaltıyor. Birkaç saatte bir ziyanı olmuyor lakin beyinde kronik gerilim devamlı varsa, kişi daima kendini tehdit altında hissediyorsa, kişi daima agresifse farklı organlarda hasar başlıyor. Genç yaşlarda kalp krizinden ölen şahısların daima bu türlü tetikte ve huzursuz şahıslar olduğu görülür.” diye konuştu.
Olayların hem olumlu hem de olumsuz istikameti birlikte algılanmalı
Duygu idaresini öğrenmenin öz farkındalıkla başlayacağını tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişi öncelikle kendiyle barışık olmalı. Sonra ümidi kaybetmemek var. Olayların hem olumlu hem de olumsuz istikametini de algılayacak. Bellekte bir sorun çözme formülünü geliştirdikten sonra olumluyu hedefleyerek yoluna ilerleyecek. Bu türlü durumlarda bu kişi gerilim idaresini yapabilen şahıslardır.” dedi.
Kıskançlık ve haset farklı şeylerdir
Öfke üzere kıskançlık hissinin da yönetilebileceğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kıskançlık beşere en çok kusur yaptıran histir. Kıskanç olan kimsede zihinsel körlük oluyor. Kusurunu görmüyor. Mesela bir kıskançlık var, bir de haset var. Kıskançlıkta kişi bir diğerinde var olan şeyin kendinde de olmasını ister. Onu gaye olarak belirler. Lakin haset olan kimse ‘Bende var, onda da var. Onda olmasın’ diye düşünerek barışçıl olmayan bir kıskançlık yapar. Çelme takar, oyunu bozar, işini sabote eder. Bu duruma iş yerlerinde çok rastlanır.” dedi.
Kıskançlık duygusu insanın tabiatında var
Genellikle çocukluk çağında kıyaslanarak büyütülen çocuklarda kıskançlık hissinin çok olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çocuğu diğeriyle kıyaslamak ona berbat hissettirir. Çocuğu motive etmek isterken bundan kaçınmak gerekir. Çocuğa bir amaç koyarak motive etmek gerekir. Diğeriyle kıyaslandığında özgüveni kırılıyor. Kıskançlık duygusu insanın tabiatında var. Kıskanç değilim diyen insan palavra söylüyordur.” dedi.
Bu hisler nasıl olumluya dönüşür?
Kişinin kin, öfke, nefret, kıskançlık ve düşmanlık hislerini yönetebilirse bu hislerin müspet güce dönüştüğünü söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bu nedenle bu negatif hisleri düşman üzere görmeyelim. Yalnızca yönetilmesi gereken hisler olarak değerlendirelim. Kişinin bu negatif enerjiyi, olumlu güç haline nasıl çevireceğiz diyerek buna odaklanması kişinin işine fayda.” dedi.
Psikolojik sermaye artırılmaya çalışılmalıdır
Sevgi ve merhamet üzere olumlu hisleri üretmenin ruhsal sermaye olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Akıllı insan ne yapar? Ruhsal sermayesinde olumlu olan hisleri arttırmaya çalışır. O hisler arttığı vakit onun kişiliğinde o hisler hâkim olur. Parasempatik hudut sistemi harekete geçer. Sakin ve serinkanlı, yanında huzur bulduğunuz bireyler vardır. Bu bireyler parasempatik hudut sistemini daha çok kullanma maharetini geliştirmiştir.” dedi. (BSHA-Bilim Ve Sıhhat Haber Ajansı)
Bilim ve Sıhhat Haber Ajansı