Uyku genetik mi ? Çoğumuz hayatımızın yaklaşık üçte birini uyuyarak geçiriyoruz. Sahiden bu kadar uzun mühlet uyumak zorunda mıyız? Etrafımızda seyrek de olsa çok daha kısa müddet uyuyan insanlara rastlamaktayız. Uykumuzu kısaltmak mümkün mü? Daha kısa müddet uyursak ne tıp sorunlarla karşılaşırız? Bu soruların cevaplarını Nörolog Prof. Dr. Hakan Kaynak veriyor.
Uyku süremiz bireyden bireye 4-5 saat ile 11-12 saat ortasında değişiyor. Türkiye’de toplumun büyük çoğunluğunun (%75) 7-8 saat mühletle ahenge alışkanlığına sahip olduğu, yapılan araştırmalarla biliniyor. Uyku müddetleri genetik olarak belirlendiğini ve değiştirilemeyeceğini söyleyen Nörolog Prof. Dr. Hakan Kaynak, “Ünlü insanlardan kimilerinin çok kısa uyuduğunu, bunlardan Napoleon, Churchill üzere kimileri tarih kitaplarında kısa uyku müddetleri ile yer almıştır. Kısa bir mühlet uyuduğu halde sonraki gün işlevlerinde değişiklik olmayanların sayısı çok fazla değildir. Türkiye’de, toplumun yalnızca %10’unun, 6 saatin altında bir uyku ile hayatını sürdürdüğünü bilinmektedir. Kısa uyuyanlardan bahsederken hafta içi 6 saat uyuyup, hafta sonunda uyku müddetlerini 8-10 saate uzatarak uykularını telafi edenleri kıymetlendirme dışında bırakmak gereklidir. 8 saatten daha uzun mühlet uyuyanlara, kısa mühlet uyuyanlara oranla toplumda biraz daha sık rastlanmakta, bunların oranı % 15’e kadar yükselmektedir” diye belirtti.
Tavuk tipi mi, Baykuş tipi misiniz?
Toplumda erişkin bireylerin çoğunluğu akşam 11-12 de yatıp sabah 7-8 üzere uyandığı halde, kimilerimiz genetik olarak belirlenmiş özelliklerimiz nedeniyle akşamları daha erken yatar ve sabah daha erken kalkarız. Bu bireylerin tavukları temsil ettiğini anlatan Prof. Dr. Kaynak, kimilerimiz da akşamları daha geç yatıp sabahları uyanmakta zahmet çektiğini, bu bireylerin ise baykuşları temsil ettiğini belirtiyor. Tavukların toplumdaki oranının % 10, baykuşların ise %15 civarında olduğu bilindiğini söyleyen Prof. Dr. Kaynak, şöyle devam ediyor: “Maalesef toplumsal kurallar çoğunluğa nazaran belirlendiği için tavuklar ve baykuşlar toplumsal saatlere ahenkte önemli zorluklar yaşanıyor. Hâlbuki tavuk ve baykuşların saatlerinin dikkate alınması, hem onların hem de yakınlarında yaşayıp çalışanların daha keyifli yaşayıp çalışmasını beraberinde getirebilir. Erişkinler için var olan tavuk ve baykuş özellikleri çocukluktan itibaren gözlenebilir.”
Sabah tiplerinin gündüz saatlerinde verimliliği yüksek oluyor
Uyuma ve uyanma saatlerimizi belirleyen biyolojik saatimiz yalnızca uyku saatlerimizin yanı sıra günün hangi saatinde daha verimli olduğumuz üzere birçok biyolojik işlevimizi da belirler. Biyolojik saatimizin kapsadığı tüm işlevlerin tavuk ve baykuş özelliklerini gösterdiğini söyleyen Prof. Dr. Kaynak, “Örneğin; baykuşlar kahvaltılarını daha geç yaparlar, sabahları ruh halleri depresif eğilimler gösterir, hudutlu ve huysuzdurlar. Buna karşılık akşamları çok daha verimli, müspet ve üretkendirler.Hafta içi günlerde, toplumsal hayatın getirdiği zorunluluklar nedeniyle bariz olarak gözlenmeyen tavuk ve baykuş özellikleri hafta sonları, muhakkak saatlerde yatma ve kalkma zaruriliği ortadan kalktığında net olarak gözlenir. Sabah tipleri, tatil günleri de akşam erkenden yatıp sonraki gün de hiçbir mecburilik olmadığı halde erken saatte uyanmaktadırlar. Akşam tipleri ise cumartesi günleri geç saatlere kadar uyumamakta, pazar günü de öğleye kadar uyumaktadırlar. İmtihan periyodu üzere ağır çalışmayı gerektiren günlerde sabah tipleri erken kalkıp çalışmayı tercih ettikleri halde, akşam tipleri gece geç saatlere kadar uyanık kalarak çalışmayı tercih etmektedirler” diye konuştu.
Prof. Dr. Kaynak, akşam tiplerinin sabah uyanmakta zahmet çektiğini, işe başlayabilmek için sabah birkaç fincan çay yahut kahve içtiğini, lakin öğle saatlerine gerçek işlerinde verimli olmaya başladıklarına dikkat çekiyor. Sabah tiplerinin ise sabahları daha verimli çalıştığını, gece vardiyalarında ise verimliliklerinin düştüğünü anlatan Prof. Dr. Kaynak, son yıllarda çağdaş iş yerlerinde çalışanların bu özellikleri kolay testlerle belirlendiğini, mesai saatleri uyku tiplerine nazaran belirlenip hem çalışanların hem de işyerinin verimliliği ve memnunluğu artırıldığını vurguluyor.(BSHA)
Bilim ve Sıhhat Haber Ajansı